علل عمدۀ چاقی

برای درمان چاقی، ابتدا باید عوامل چاقی را شناخت و سپس براساس علت به وجود آورنده آن ، اقدام به درمان کرد. به طور کلی علل چاقی یکی از موارد زیر است:

1. عامل ژنتیک
2. عوامل هورمونی و متابولیسمی
3. پرخوری ( و یا ریزه‌خواری )
4. کم تحرکی
5. عوامل روانی
6. عادات و رفتار بد تغذیه‌ای
7. عامل محیطی و در دسترس بودن مواد غذایی

در مطالب زیر به شرح مختصری از هر یک از عوامل فوق می‌پردازیم:

• عامل ژنتیک :

• به احتمال زیاد یک زمینه ژنتیک برای ایجاد چاقی در کسانی که پدر و مادرشان چاق هستند، وجود دارد. بررسی ها نشان داده است که اگر هم پدر و هم مادر کسی چاق باشند، شانس ابتلا به چاقی در این فرد حدود ۷۰% و اگر یکی از والدین وی چاق باشد، شانس ابتلا به چاقی او حدود ۵۰% و اگر هر دو والدین وی لاغر باشند شانس ابتلا به چاقی در او خیلی کم یعنی حدود ۱۰% درصد خواهد بود.

برای درمان افراد چاقی که علت چاقی آنها عامل ژنتیک می باشد، باید از همان ابتدای درمان، ترکیبی از رژیم غذایی، انجام فعالیت بدنی، استفاده از داروهای کاهش دهنده وزن و و حتی در بعضی مواقع به کارگیری به کارگیری اعمال جراحی ( برای کم کردن وزن ) را در برنامه درمانی این افراد در نظر گرفت.

• عوامل هورمونی و متابولیسمی :

• کمبود هورمون تیرویید می تواند باعث افزایش وزن در شخص مبتلا به کم کاری غدۀ تیرویید شود. کم کار شدن این غده می تواند به صورت آرام و بی سر و صدا، به شکلی که بیمار متوجه آن نشود، بروز کند. به مرور زمان، ریزش موها، خواب آلودگی، پف بودن، خستگی زودرس، تنگی نفس در هنگام فعالیت و افزایش وزن ( علی‌رغم کم خوردن غذا ) به سراغ بیمار می آید. در صورتی که آزمایش عملکرد تیرویید برای بیمار درخواست شود، این بیماری تشخیص داده شده و می تواند مورد درمان اختصاصی قرار گیرد. اختلالات دیگر هورمون‌های بدن نیز می تواند باعث چاقی شود.

• پرخوری و یا ریزه‌خواری :

• استفاده از طعم‌ها و افزودنی‌های متنوع در غذاهای مختلف، خوشمزه کردن غذا ( با سرخ کردن آنها در روغن ) و همچنین تزیین غذاها با انواع سس ها، باعث افزایش اشتها و پرخوری در جوامع کنونی گردیده است.
• پرخوری یعنی خوردن غذا بیشتر از نیاز و ظرفیت بدن؛ این پرخوری میتواند به صورت خوردن بیش از اندازه در یک وعده غذایی و یا خوردن بیش از اندازه در طول شبانه روز تظاهر کند. هرگاه پرخوری به مناسب‌های مختلف ، مثل جشن‌ها و مهمانی‌ها تکرار شود، به مرور زمان می تواند باعث به‌وجود آمدن عادت شود. این عادت به پرخوری، باعث تجمع انرژی بیش از حد در بدن و در نهایت باعث اضافه وزن و چاقی می‌شود.

• گاهی اوقات وقتی با کسی درباره اضافه وزن و چاقی صحبت می‌کنیم ، فورا جمله ” من که چیزی نمیخورم ” را مطرح می‌کند؛ بهتر است این‌گونه افراد، در طول روز تمامی خوراکی‌هایی را که مصرف می‌کنند ( حتی تنقلاتی که از نظر آنها غذا محسوب نمی‌شود و در حد ناخنک زدن است ) را نیز یادداشت کنند تا میزان انرژی که از این طریق وارد بدنشان می‌شود را بتوانند حساب کنند. به این روش خوردن که باعث تجمع انرژی ( در طول شبانه روز ) در بدن شده و می تواند باعث چاقی شود، ریزه‌خواری نیز می‌گویند. لازم به‌ذکر است، ریزه‌خواری‌ِ مواد غذایی، عملی است که می تواند در اثر عادات بد تغذیه‌ای و یا برای تسکین اضطراب در بعضی افراد به وجود آید.

• کم‌تحرکی

• اختراعات و ابداعات مختلفی در جهت رفاه و راحتی انسان به وجود آمده‌اند. این اختراعات، به طور غیرمستقیم سبب افزایش چاقی در دنیا شده است. استفاده از اتومبیل، آسانسور، پله برقی، تلفن ، موبایل و ریموت‌های مختلف، همگی باعث کم‌تحرکی و تجمع انرژی در بدن انسان می‌شود.

• عوامل روانی :

• استرس، اضطراب، افسردگی، احساس ناامنی، پرخاشگری و خشم، نداشتن تفریحات، ( لذت نبردن از زندگی ) مهمانی‌ها و مسافرت‌های زیاد، همگی می‌توانند با برهم زدن آرامش و نظم زندگی، باعث احساس گرسنگی کاذب شده و میل به خوردن در شخصی که گرسنه نیست را افزایش دهند.

• عادات و رفتار بد تغذیه‌ای :

• نخوردن صبحانه، خوردن سریع غذا، اختلالات خواب، عادت به تماشای تلویزیون هنگام خوردن غذا، جاگزین کردن نوشابه به جای دوغ، سرخ کردن غذا، مصرف بیش از حد برنج، جایگزین کردن فست فود به جای غذاهای سنتی و … نیز میتوانند باعث تجمع انرژی در بدن و در نهایت چاقی شوند.

• عامل محیطی و در دسترس بودن موادغذایی :

• واضح است که با پیشرفت تکنولوژی و همچنین ثروتمند شدن مردم، موادغذایی بیشتری در دسترس آنها قرار گرفته و به سهولت می‌توانند آنها را تهیه و مصرف کنند.
• همچنین موادغذایی وسوسه‌انگیز مانند شیرینی‌ها، فست فودها ، غذاهای شیرین و چرب و انواع تنقلات، به صورت بی‌رویه ای در مردم شیوع پیدا کرده و مصرف بی‌رویه آنها باعث چاقی افراد جامعه شده است.
• به طور کلی می توان گفت، علل عمده‌ی چاقی در جوامع کنونی پنج علت کم‌تحرکی، پرخوری، در دسترس بودن مواد غذایی پرانرژی و ارزان ، عادات غلط تغذیه‌ای و مشکلات روانی مثل اضطراب و افسردگی می باشد؛ این در حالی است که درصد کمی از افراد چاق را افرادی با مشکلاتی مثل اختلالات هورمونی و ژنتیکی تشکیل می دهند.
• برای یافتن علت چاقی در افراد چاق، ابتدا باید اطلاعاتی از وضعیت چاقی در خانواده فرد چاق، عادات و رفتار تغذیه ای شخص و میزان تحرک وی به دست آورد؛ بر همین اساس در صورتی که شک به اختلالات هورمونی مثل کم کاری تیرویید و یا وجود دیابت در خانواده درجه یک فرد چاق وجود داشت، بهتر است آزمایشات هورمونی و قندخون ، برای وی درخواست گردد. در صورت مختل بودن جواب آزمایشات انجام شده، درمان اختصاصی برای این افراد باید صورت گیرد. با شناخت علت چاقی میتوان درمان چاقی را یک بار و برای همیشه انجام داد؛ در صورتی که اگر یک نسخه برای درمان تمام چاقی ها پیچیده شود، ممکن است شکست‌ها و ناکامی‌های زیادی را برای فرد چاق به وجود آورده و ایشان را از ادامه درمان دلسرد و ناامید کند.

علل عمدۀ چاقی