صفات ثبوتیه و سلبیه

صفات ثبوتیه

چون خداوند کمال نامحدود است، صفاتی که ناشی از کمال و لازمۀ آن باشد، خداوند آنها را دارا است، این صفات را « صفات ثبوتیّه » می نامند. خداوند صفات ثبوتیه فراوان دارد که از آنجمله است :

1. قدرت : خدا قادر و توانا است. یعنی هرکار ممکنی را بخواهد میتواند انجام دهد و از انجام هیچ کاری عاجز نیست. قدرتش بی انتهاست.
2.  علم : خدا عالم و داناست. یعنی همه چیز را میداند و به تمام موجودات و پدیده‌های جهان علم و احاطه دارد. چیزی بر او مخفی نیست.
3. حیات : خدا حیات دارد و زنده است ، چون کارهایش را از روی علم و قدرت و اراده انجام می دهد، حیات برایش اثبات می‌شود.
4. اراده : خدا مرید است . یعنی کارهایش را از روی اراده و قصد انجام می دهد .
5. بینایی : خدا بصیر و بینا است. یعنی تمام حوادث و پدیده‌های دیدنی را می بیند و هیچ پدیده‌ای از نظرش غایب نیست.
6. شنوایی : خدا سمیع و شنواست . یعنی تمام شنیدنی‌ها را می‌شنود و از هیچ صدایی غافل نیست.
7. قدیم : خدا قدیم است یعنی همیشه بوده و مسبوق به عدم نیست.
8. ابدی : ابدی است یعنی همیشه خواهد بود و نابودی برایش امکان ندارد.
9. تکلم : خدا متکلّم است یعنی می تواند حقایق را برای دیگران اظهار کند و مقاصدش را به آنان بفهماند.

اینگونه صفات، صفات ثبوتی نامیده شده و برای ذات خدا اثبات می شوند.
صفات ثبوتی خدا به طور کلی به دو قسم تقسیم میشوند : صفات ذات و صفات فعل

صفات ذات : صفاتی را که همیشه برای ذات خدا ثابت هستند و ثبوت آنها بر چیز دیگری توقف و بستگی ندارند صفات ذات می نامند. مانند: علم، قدرت، حیات.

صفات فعل : صفاتی که از بعضی کارهای خدا گرفته می‌شوند صفات فعل نامیده می‌شوند. مانند : خالق رازق، جواد، غفور.

این‌گونه صفات، درواقع دلالت می‌کنند بر یک نوع ارتباط مخصوصی که بین خدا و مخلوقاتش برقرار می باشد.

صفات سلبیه :

هر صفتی که دلالت کند خدا نقص و عیب ندارد صفت سلبی و صفات جلال نامیده می‌شود. ذات خدا کامل است و هیچ عیب و نقصی ندارد. هر صفتی را که برای خدا نقص باشد باید از او سلب کرد. برخی از صفات سلبیه :

۱) خدا مرکب نیست : هر موجودی که از دو جزء یا بیشتر درست شده باشد مرکب نامیده می‌شود. اما خدا مرکب نیست و جزء ندارد. اگر خدا هم مرکب باشد ناچار به اجزائش احتیاج خواهد داشت . ذاتی که محتاج و ناقص باشد واجب الوجود و خدا نخواهد بود.

۲) خدا جسم نیست : زیرا جسم مرکب است و خدا مرکب نیست، پس جسم هم نخواهد بود. موجودی که جسم باشد و به مکان احتیاج داشته باشد واجب الوجود و خدا نخواهد بود.

۳) خدا مرئی نیست : یعنی به وسیلۀ چشم دیده نمی‌شود.

۴) خدا جاهل و نادان نیست :  زیرا در بحث صفات ثبوتیه به اثبات رسید که خدا به همه چیز عالم است و برای علمش حد و مرزی وجود ندارد.

۵) خدا عاجز و ناتوان نیست : خدا به هر کاری قدرت و توانایی دارد و از انجام هیچ کاری عاجز نیست. قدرت بی پایان او حد و مرزی ندارد.

۶ ) خدا شریک ندارد : خدا یکی است و شریکی ندارد. خداوند یگانه است و همتائی ندارد.

۷) خدا مکان ندارد : در جائی قرار نگرفته است، نه در آسمان نه در زمین. زیرا جسم نیست تا در مکانی واقع شود. همه جا هست و بر تمام موجودات احاطه دارد.

۸ ) خدا محتاج نیست : به هیچ چیز و هیچ کس نیاز ندارد.

۹ ) خدا ظالم و ستمکار نیست : خدا عادل است. خدا حتی به قدر ذره‌ای ظلم نمی کند.

 

صفات ثبوتیه و سلبیه خدا